پردازنده گرافیکی (GPU) قطعهای است که برای پردازش و رندرینگ تصاویر در کارتهای گرافیک و گرافیکهای آنبورد مورد استفاده قرار میگیرد.
GPU مخفف عبارت "Graphics Processing Unit" به معنای "واحد پردازش گرافیک" میباشد و با نامهای زیر نیز شناخته میشود:
واحد پردازش گرافیکی یا جی پی یو یک چیپ الکترونیکی است که با محاسبات بسیار زیاد، [اغلب] برای رندرینگ یا ارائه ماشینی تصاویر مورد استفاده قرار میگیرد و با استفاده از آنهاست که میتوانید تصویری را بر روی صفحه نمایش یا مانیتور کامپیوتر، لپتاپ، اسمارت فون و سایر گجتهای خود ببینیم.
در گذشته جی پی یو ای نبود و بجای آن پردازنده مرکزی (CPU) هم تصاویر را رندر میکرد و هم سایر اعمال کامپیوتری (اجرای برنامهها، محاسباتشان و ...) را انجام میداد. از آن جایی که رندر کردن تصاویر خود به قدرت پردازشی زیادی نیاز دارد، افت شدیدی در عملکرد پردازنده مرکزی نسبت به محاسبات نرم افزاری را داشتیم.
پس از آن واحدهای پردازش گرافیکی طراحی و ساخته شدند. پردازندههای گرافیکی تقریباً مثل پردازندههای مرکزی کار میکنند (با سرعت کمتر ولی هستههای زیاد - در ادامه توضیح داده شده) که بار رندرینگ و تصویر سازی چند بعدی را از روی دوش سی پی یو ها برداشته و خود، کار تولید تصاویر و انتقال آن به نمایشگر را بر عهده میگیرند. بدین صورت قدرت پردازشی زیادی را که قبلاً سی پی یو ها انجامش میدادند، آزاد شده و کار سی پی یو را فقط به محاسبات برنامهها محدود میکنند.
برای درک بهتر، یک نفر را فرض کنید که تخصصش در ریاضی بوده بر روی پروژهای کار میکنند. در این پروژه هم محاسبات ریاضی و هم یک نقش باید کشیده شود. وی کمی از وقت خود را برای نقاشی کردن مصرف میکنید و بعد سراغ محاسبات میرود. دوباره کمی نقاشی میکند و باز هم سراغ محاسبات میرود و این روند به همین ترتیب ادامه پیدا میکند.
حال دو نفر را فرض کنید که یکی مثل قبل متخصص محاسبات ریاضی و دیگری یک نقاش حرفهای است که بر روی همان پروژه کار میکنند. اولی به همه محاسبات ریاضی رسیدگی میکند و به صورت همزمان، دومی اقدام به نقاشی کردن میکند.
از مهمترین تولیدکنندگان پردازندههای گرافیکی میتوان به NVidia و ATI (بخشی از AMD) و Intel اشاره کرد. در اکثر کارتهای گرافیکی که شرکتهای دیگر تولید میکنند، از یکی از چیپها و پردازندههای گرافیکی این سه شرکت استفاده میکنند.